Έντυπη Έκδοση Ελευθεροτυπία, Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2014
ΕΓΚΑΤΑΛΕΛΕΙΜΜΕΝΟ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ, ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΑΛΒΑΝΙΑ, ΣΤΕΚΕΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΥ ΙΔΡΥΣΕ Ο ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ
του Συμεών Σολταρίδη
Οταν το 1993 βρεθήκαμε σε δημοσιογραφική αποστολή στην περιοχή Αργυροκάστρου στη Νότια Αλβανία (Βόρεια Ηπειρο), μας είχαν ενημερώσει ότι απέναντι στην περιοχή της Δερβιτσάνης, στο Κεστοράτι, βρίσκονταν τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία, το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Χρηστάκης Ζωγράφος, το Οικοτροφείο και γενικά τα σπίτια της οικογένειάς του.
Στο Διδασκαλείο, με τα 35 παράθυρα και την εντυπωσιακή τοιχοποιίαΜεγάλος Ευεργέτης του 19ου αιώνα, υπήρξε τραπεζίτης και ιδρυτής πολλών ελληνικών σχολείων, μεταξύ των οποίων και το Ζωγράφειο Γυμνάσιο - Λύκειο Κωνσταντινούπολης.
Ζητήσαμε να πάμε αλλά ήταν αδύνατον, οπότε και το αφήσαμε για την επόμενη φορά, προκειμένου να αποτίσουμε φόρο τιμής στον ιδρυτή του σχολείου όπου είχα σπουδάσει στην Πόλη.
Δεν κατοικούνταν
Η «επόμενη φορά» λοιπόν παρουσιάστηκε τις μέρες αυτές, που ξαναβρεθήκαμε στην ίδια περιοχή και πάλι για δημοσιογραφική έρευνα. Τη φορά αυτή υλοποίησα την υπόσχεσή μου και επισκέφθηκα το Κεστοράτι. Ενα χωριό σε αρκετό υψόμετρο, με ανύπαρκτο δρόμο και αρκετά σπίτια τα οποία όμως στην πλειονότητά τους δεν κατοικούνταν.
Βρεθήκαμε λοιπόν μαζί με έναν άλλο συνάδελφο στην πλατεία του χωριού. Ενα μεγάλο κτήριο που δέσποζε ανάμεσα στα κτίσματα του χωριού έδειχνε ότι θα μπορούσε να ήταν είτε αρχοντικό είτε σχολείο. Τελικά αποδείχθηκε ότι ήταν τα Ζωγράφεια Διδασκαλεία. Αν και από παλαιότερες αναφορές γνωρίζαμε ότι στον περίβολο ήταν ο Ναός του Αγίου Νικολάου, φθάνοντας εκεί είδαμε ότι αυτός δεν υπήρχε καθώς είχε καταστραφεί εκ βάθρων, όταν το καθεστώς του Χότζα είχε μετατρέψει τα Διδασκαλεία σε κρατικό σχολείο και είχε γκρεμίσει το Ναό για να δημιουργήσει χώρο αθλοπαιδιών. Τα μόνα που διατηρούνταν ήταν ένα εκκλησάκι, σίγουρα κατασκευασμένο πολύ αργότερα, και ο χώρος που παρείχε νερό στο εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Το μεγαλοπρεπές σχολείο, μάρτυρας μιας άλλης εποχής όπου ο ιδιοκτήτης του στήριζε τα Ελληνικά Γράμματα και ίδρυε σε πολλά μέρη σχολεία και διδασκαλεία, στεκόταν αγέρωχο αλλά εγκαταλελειμμένο στο χρόνο. Κανένας μέχρι σήμερα δεν το είχε επισκεφθεί, κανένας δεν είχε ενδιαφερθεί. Το σημαντικότερο όμως όλων είναι ότι δεν είχαν «θυμηθεί» ούτε τον ίδιο τον Ζωγράφο και από τα άλλα του δημιουργήματα. Προσπαθούσαμε λοιπόν να μάθουμε για εκείνον ή για το σπίτι του.
Ο Νίκος Ζωγράφος δείχνει τα θεμέλια του σπιτιού του Χρηστάκη ΖωγράφουΚαι ενώ «γυρευόμασταν», μας πλησίασε μια παρέα ντόπιων και μας ενημέρωσε ότι παρακάτω ζούσε ένας απόγονος της οικογένειας Ζωγράφου, ο μπαρμπα-Νίκος Ζωγράφος. Η ικανοποίησή μου ήταν πολύ μεγάλη. Τα αισθήματά μου ανάμεικτα. Χαρά γιατί είχα «ανακαλύψει» κάποιον συγγενή του Εθνικού Ευεργέτη, αλλά και λύπη για τα ακίνητα που βρίσκονταν στα «αζήτητα».
Ο μπαρμπα-Νίκος σήμερα 91 ετών, γεννήθηκε στο σπίτι του Χρηστάκη Ζωγράφου το 1923, από τον Βίκτωρα Ζωγράφο, γιατρό, και την Αννα Βασιλεόντη, από την Κωνσταντινούπολη, σπουδαγμένος στη Γαλλική Σχολή Κορυτσάς. Θυμάται τα πάντα σχετικά με τον προπάππο του. Μας φιλοξένησε στο σπίτι του και άρχισε να μας διηγείται την ιστορία της οικογένειάς του. Μας είπε για το Οικοτροφείο θηλέων που βρισκόταν απέναντι από το σπίτι του και αποτελεί πλέον τα θεμέλια ενός καινούργιου σπιτιού, μας είπε για το φούρνο και το κασαπιό του Διδασκαλείου και όταν ήρθε ο λόγος για το σπίτι του προπάππου του, μας ρώτησε «θέλετε να πάμε να τα δούμε όλα αυτά, γιατί κρατώ τα κλειδιά;».
Ακολουθήσαμε τον μπαρμπα-Νίκο. Μπήκαμε στο Διδασκαλείο με τα 35 παράθυρα και την εντυπωσιακή τοιχοποιία. Το Διδασκαλείο είχε δύο πόρτες, για να μη συναντιούνται «τα αγόρια με τα κορίτσια» και ακούγαμε τον μπαρμπα-Νίκο να μας λέει ότι επάνω από τα παράθυρα, στα τόξα, ήταν γραμμένες οι «δέκα εντολές». Ενα ένδοξο παρελθόν, που μόνο ανάμνησή του υπάρχει καθώς έχει καταστραφεί το εσωτερικό του κτηρίου και έπειτα, από δημόσιο αλβανικό σχολείο μετατράπηκε σε στάβλο και είναι γεμάτο από σανό.
Το πίσω κτήριο είναι το Διδασκαλείο. Το μπροστά είναι το Οικοτροφείο θηλέωνΔάκρυσε
Με τις σκέψεις από τα παλιά, ακολουθήσαμε τον δισέγγονο του Ζωγράφου που μας οδήγησε στο κατεστραμμένο σπίτι του ανθρώπου αυτού που τίμησε την πατρίδα του με το έργο του.
Το σπίτι αυτό είχε πυρποληθεί και καταστραφεί ολοσχερώς το 1944. Τον είδαμε να δακρύζει μια και είχε γεννηθεί σε αυτό το σπίτι και είχε τόσες αναμνήσεις. Τη μια μας έλεγε για τον προπάππο του, την άλλη για το σπίτι της θείας του που βρίσκεται και αυτό σε άθλια κατάσταση δίπλα στου Χρηστάκη, και από την άλλη θυμόταν το Διδασκαλείο, για το οποίο είχε ακούσει τόσα πολλά μια και το είχαν κλείσει το 1921.
Ο μπαρμπα-Νίκος, μια ζώσα πηγή γνώσης για την περιοχή και τον Ελληνισμό, πανευτυχής γιατί μας έδειξε όλα όσα θέλαμε να μάθουμε για τον προπάππο του, μας αποχαιρέτησε και μας είπε να ξαναεπισκεφθούμε τον τιμημένο αυτό τόπο. «Δεν έχει σημασία αν ζω ή όχι», μας είπε, «εσείς να έρθετε»!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου